โรคตับอักเสบ เอ (Hepatitis A)
ICD-10: B15
โรคตับอักเสบ เอ เป็นโรคที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ เอ ผู้ป่วยที่ติดเชื้อโรคนี้ เมื่อหายแล้วจะมีภูมิคุ้มกันเกิดขึ้น ในเด็กส่วนมากจะเป็นแบบไม่มีอาการหรือมีอาการน้อย อาการจะเป็นมากตามอายุที่เพิ่มขึ้น อัตราตายของโรคอยู่ระหว่างน้อยกว่าร้อยละ 0.1 ในเด็กเล็ก และระหว่างร้อยละ 0.1-0.4 ในเด็กโตหรือผู้ใหญ่ สำหรับประเทศที่กำลังพัฒนา โรคตับอักเสบ เอ มักพบในเด็กเล็ก ประเทศที่พัฒนาแล้วหรือกำลังพัฒนาอย่างรวดเร็ว อุบัติการณ์ของโรคนี้ในเด็กเล็กจะลดน้อยลง ในเด็กโตและในผู้ใหญ่ อาการจะรุนแรงมากกว่าในเด็กเล็ก ไวรัสตับอักเสบ เอ มีชนิดเดียว (serotype) ผู้ที่เคยติดเชื้อหรือมีภูมิต้านทานต่อไวรัสตับอักเสบ เอ แล้วจะไม่เป็นตับอักเสบ เอ อีก
สาเหตุ
เกิดจากเชื้อไวรัส Hepatitis A (HAV) จัดอยู่ใน family Picornaviridae
การติดต่อ
เชื้อไวรัสจะถูกขับถ่ายออกมากับอุจจาระของผู้ป่วย และถ่ายทอดไปยังผู้อื่นโดยการรับประทานเอาเชื้อไวรัสที่ปนเปื้อนในน้ำดื่ม อาหาร เข้าไปในร่างกาย นอกจากนี้ยังพบว่าเลือดของผู้ป่วยในช่วงที่มีไวรัสอยู่ในกระแสเลือด สามารถทำให้เกิดโรคได้
ระยะฟักตัว
15-50 วัน (โดยเฉลี่ย 28-30 วัน)
แหล่งรังโรค
คนและลิงชิมแปนซี
อาการและอาการแสดง
อาการจะเริ่มด้วย อ่อนเพลีย มีอาการนำคล้ายไข้หวัดใหญ่ ประมาณ 2-3 วันต่อมา เริ่มมีอาการเบื่ออาหาร คลื่นไส้อาเจียน อาจมีไข้ ปัสสาวะสีเข้ม ปวดท้องบริเวณชายโครงขวา ตัวเหลืองและตาเหลือง อุจจาระในผู้ป่วยบางคนมีสีซีด การตรวจร่างกายพบว่ามีดีซ่าน ตับโตและเจ็บ การตรวจทางห้องปฏิบัติการ SGOT, SGPT เพิ่มสูงขึ้น bilirubin เพิ่มสูงขึ้นและมี relative lymphocytosis อาการส่วนใหญ่จะหายได้เองใน 4 สัปดาห์ มีส่วนน้อยที่อาจเกิดอาการแทรกซ้อน
ความคงทนของไวรัสตับอักเสบ A
- ถ้าปนเปื้อนอาหารจะสามารถอยู่ในตู้เย็นได้หลายเดือน
- เชื้อตับอักเสบ A คงทนต่อน้ำทะเล (3%NaCl)
- ความร้อนที่ทำลายเชื้อตับอักเสบ A ได้ ต้องมากกว่า 80 องศาเซลเซียส
- ไมโครเวฟสามารถฆ่าเชื้อตับอักเสบ A ได้
การให้ภูมิคุ้มกันไวรัสตับอักเสบ A
- passive antibody รบกวนการสร้างภูมิคุ้มกันสำหรับวัคซีนตับอักเสบ A แม้จะเป็นวัคซินชนิดเชื้อตาย
- ไม่ได้ผลถ้าให้วัคซีนเมื่ออายุน้อยกว่ากว่า 2 ปี
- เชื้อตับอักเสบ A มีเพียง Serotype เดียว ฉีดวัคซีนเข้ากล้ามเพียง 2 ครั้ง
- Immuno Globulin ชนิดรวมจากประเทศที่เจริญแล้วมีภูมิคุ้มกันสำหรับตับอักเสบ A ต่ำ
- Hyperimmunoglobulin 2 ml ในผู้ใหญ่ เริ่มป้องกันโรคได้ในวันที่ 4 ป้องกันได้นานกว่า 3 เดือน
ใช้ระดับ > 20mIU/ml เป็นระดับที่ป้องกันโรคได้
- Inactivated Hepatitis A vaccine (Havrix)SKB, (Epaxal)Berna, (VAQTA)MSD, (Avaxim)Pasteur
คำแนะนำสำหรับประชาชน
- ควรรักษาสุขอนามัยส่วนบุคคล ในเรื่องการรับประทานอาหารและน้ำที่สะอาด ถูกสุขลักษณะ และทำให้สุก การล้างมือก่อนรับประทานอาหารและหลังถ่ายอุจจาระ
- ดูแลสภาพแวดล้อมในบ้านเรือนให้ถูกสุขลักษณะ ได้แก่ การบำบัดน้ำเสีย การกำจัดขยะมูลฝอยที่ถูกวิธี
- ปัจจุบันมีวัคซีนป้องกันตับอักเสบ เอ แต่ราคายังแพง การให้วัคซีนอาจพิจารณาในกลุ่มที่เสี่ยง ได้แก่ นักท่องเที่ยว
ผู้ประกอบอาหาร เจ้าหน้าที่สถานสงเคราะห์คนชรา สถานเลี้ยงเด็ก ทหาร นักโทษ ชายรักร่วมเพศ ผู้ที่ยังไม่มีภูมิคุ้มกัน เป็นต้น
เอกสารอ้างอิง
- ยง ภู่วรวรรณ ไวรัสตับอักเสบและการป้องกัน คณะแพทย์ศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2539, 4-32
- กรมควบคุมโรคติดต่อ กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการปฏิบัติงานเรื่อง การเสริมสร้างภูมิคุ้มกันโรค. กรุงเทพมหานคร : ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย 2542.81
- Beneson, A.S. Control of Communication Diseases in Man. American Public Health Association, Washington, D.C., 1995.217.
- สถานการณ์โรคเด่น 2543 ปีที่ 3 ฉบับ 1-6 กองโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรคติดต่อ กระทรวงสาธารณสุข
ส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค
|