โรคอุจจาระร่วงอย่างแรง (Severe Dirrhea)
ICD-10: A00, A00.0, A00.1

โรคอุจจาระร่วงอย่างแรงเป็นโรคติดเชื้อแบคทีเรียในลำไส้อย่างเฉียบพลัน ที่มีอาการเกิดขึ้นอย่างทันทีทันใด มีอาการและอาการแสดงทางคลินิกร่วมกับมีผลทางห้องปฏิบัติการยืนยันว่าพบเชื้อ Vibrio cholerae  O1 หรือ O 139

สาเหตุ

เกิดจากเชื้อ Vibrio cholerae  serogroup O1 EL Tor biotype ส่วนใหญ่จะเป็น Ogawa serotype และเชื้อ Vibrio cholerae  O 139 ยกเว้นที่ประเทศบังคลาเทศยังคงพบ Classical biotype, เชื้อ Vibrio cholerae  O 139 พบครั้งแรก ที่เบงกอล พ.ศ. 2535

แหล่งรังโรค

คนและสิ่งแวดล้อม พบเชื้อในไรน้ำและแพลงตอนในบริเวณน้ำกร่อย

วิธีการติดต่อ

โดยการกินอาหารหรือดื่มน้ำที่ปนเปื้อนเชื้อ

ระยะฟักตัว

2-3 ชั่วโมงจนถึง 5 วัน (โดยทั่วไป 2-3 วัน)

ระยะติดต่อ

ช่วงที่ยังตรวจพบเชื้อในอุจจาระจนถึงหลังระยะพักฟื้น 2-3 วัน สำหรับผู้ที่เป็นพาหะของโรค อาจถ่ายทอดเชื้อได้หลายเดือน ยาปฏิชีวนะที่มีประสิทธิภาพสามารถช่วยให้ระยะการติดต่อให้สั้นลง

อาการและอาการแสดง

ถ่ายอุจจาระเป็นน้ำคราวละมากๆโดยไม่มีอาการปวดท้อง อุจจาระคล้ายน้ำซาวข้าว มีกลิ่นเหม็นคาวจัด บางครั้งมีอาเจียนร่วมด้วย ส่วนใหญ่มีอาการเพียงเล็กน้อยถ้าได้รับการทดแทนสารน้ำที่ถูกต้อง อาการจะไม่รุนแรง ถ้าไม่ได้รับการทดแทนสารน้ำที่สูญเสียไป จะมีอาการของการขาดน้ำและเกลือแร่อย่างรวดเร็ว มีภาวะความเป็นกรดสูงในเลือดและการใหลเวียนของโลหิตช้าลง ในเด็กจะมีอาการขาดน้ำตาลในเลือดและภาวะไตวายได้

คำแนะนำสำหรับประชาชน

  1. การป้องกันโรคอุจจาระร่วงอย่างแรง ได้แก่
    • ล้างมือด้วยสบู่ก่อนรับประทานอาหารและหลังถ่ายอุจจาระและสัมผัสสิ่งปฏิกูล
    • รับประทานอาหารที่ปรุงสุกใหม่ๆ ไม่ให้มีแมลงวันตอม อาหารค้างต้องอุ่นให้ร้อนจัดก่อนรับประทาน
    • ดื่มน้ำสะอาดจากแหล่งน้ำดื่มที่ปลอดภัยหรือต้มสุกจะดีที่สุด
    • กำจัดสิ่งปฏิกูลตามหลักสุขาภิบาล
    • เลี้ยงทารกด้วยน้ำนมแม่เพื่อเสริมสร้างภูมิต้านทานโรค
  2. ผู้ป่วยควรพบแพทย์ทันทีเพื่อรับการรักษาที่ถูกต้อง และได้รับคำแนะนำเพื่อป้องกันการแพร่เชื้อ
  3. ไม่แนะนำการให้วัคซีนเพื่อป้องกันโรคเนื่องจากประสิทธิภาพของวัคซีนและระยะเวลาของภูมิคุ้มกันอยู่ในระยะสั้น

การตรวจทางห้องปฏิบัติการ

ทุกรายต้องมีการตรวจทางห้องปฏิบัติการยืนยัน โดยการเพาะเชื้อ เพราะถือว่าเป็นโรคติดต่อร้ายแรง แม้พบผู้ป่วยเพียง 1 รายก็ถือว่ามีการระบาด

ยาที่ใช้รักษา

การให้สารน้ำทดแทนสำคัญที่สุด ให้ ORS หรืออาจต้องให้ iv fluid ยาปฏิชีวนะจะช่วยลดปริมาณอุจจาระ ระยะเวลาท้องเดิน และระยะเวลาที่มีเชื้อในอุจจาระ ดังนั้นควรให้ยาปฏิชีวนะรักษา เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อ

Vibrio cholera  EL Tor Inaba

Generic name ขนาดยา ระยะเวลา
Tetracyclin 500 mg. วันละ 4 ครั้ง 3 วัน
Doxycyclin 100 mg. วันละ 2 ครั้ง 3 วัน
Norfloxacin 400 mg. วันละ 2 ครั้ง 3 วัน
Cotrimoxazole 160/800 mg. วันละ 2 ครั้ง 3 วัน
Furazolidone1 100 mg. วันละ 4 ครั้ง 3 วัน
1 = ใช้ในรายผู้ป่วยตั้งครรภ์

non-O1/non O139 ยาปฏิชีวนะไม่จำเป็น ยกเว้น septicemic prone condition เช่น cirrhosis, uncontrolled Diabetes Mellitus, immunocompromised host

Generic name ขนาดยา ระยะเวลา
Tetracyclin 500 mg. วันละ 4 ครั้ง 3 วัน
Doxycyclin 100 mg. วันละ 2 ครั้ง 3 วัน
Norfloxacin 400 mg. วันละ 2 ครั้ง 3 วัน
Ofloxaxin2 300 mg. วันละ 2 ครั้ง 3 วัน
Ciprofloxaxin2 500 mg. วันละ 2 ครั้ง 3 วัน
Ceftazidine2 1gm ทุก 6 ชั่วโมง 5-7 วัน

2 = กรณีสงสัยมีการติดเชื้อรุนแรง

เอกสารอ้างอิง

  1. กรมควบคุมโรคติดต่อ กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการปฏิบัติงานเรื่อง การเสริมสร้างภูมิคุ้มกันโรค. กรุงเทพมหานคร : ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย 2542.
  2. Beneson, A.S. Control of Communication Diseases in Man. American Public Health Association, Washington, D.C., 1995.94.
  3. สถานการณ์โรคเด่น 2543 ปีที่ 3 ฉบับ 1-6 กองโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรคติดต่อ กระทรวงสาธารณสุข
  4. การสัมมนา โรคติดเชื้อที่อุบัติใหม่และอุบัติซ้ำ 3-5 เมษายน 2544 โรงแรมเอเซีย กทม. กรมควบคุมโรคติดต่อ กระทรวงสาธารณสุข
  5. การควบคุมโรคอุจจาระร่วง ปัญหาและแนวทางแก้ไขในศตวรรษหน้า 24-26 ตุลาคม 2543 ห้องประชุม อารี วัลยะเสวี โรงพยาบาลรามาธิบดี
  6. http://www.who.int/inf-fs/en/fact107.html
  7. http://www.cdc.gov/ncidod/dbmd/diseaseinfo/cholera_g.htm

ส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค